Lakkaddaa Geengoo ilaali

[[File:CIRCLE_LINES.svg|right|thumb| Sarbii, moxobaa, wiifa fi fullataa]]Herrega keessatti '''geengoon''' gosa addaa luggee(ellipse) kan jallina zeeroo ta’ee fi qaatiilee lamaan wal-fakkaatan dha. 

Tuqaan kenname '''handhuura geegoo''' jedhama. Danaa kana irratti tuqaan O handhuura geengooti. Fageenyi handhuuraafi tuqaa geengoo gidduu jiru kamiyyuu '''[[raadiyesii|Wiifa]]/sarxee(radius)''' jedhama. Yeroo baay’ee, wiifni lakkoofsa eeyyentaa ta’uu qaba.Sararri dhaabbataan handhuura geengoo keessa darbuun tuqaalee geengoo lama irraa kamiyyuu walqabsiisu '''[[Diyaameetirii|fullata(Diameter)]]''' geengoo jedhama. Sararri dhaabbataan tuqaalee geengoo irraa lama kamiyyuu walqabsiisu '''sarbii(chord)''' geengoo jedhama.

== Hiikkoo ==
Geengoon danaa garlamee cufame kan tuuta tuqaawwan hunda diriiroo keessa jiran tuqaa kenname “hundhuura” jedhamu irraa walqixa fageenya qabu dha. Sararri geengoo keessa darbu hundi sarara dacha'oo  uuma. Akkasumas, kofa hundaaf naannoo giddugaleessaatti dacha'oo naanneffamuu qaba. Foormulaan geengoo diriiroo keessa jiru akka armaan gadiitti kennama:

(x-h)^2 + (y-k)^2 = r^2

(x,y) qabxiilee cimdii tartii 

(h,k) cimdii tartii handhuura geengoofi 

r wiifa geengoo ti.

== Kutaalee Geengoo ==
Geengoon bakka fi amaloota isaanii irratti hundaa’uun kutaalee adda addaa qaba. Kutaaleen geengoo adda addaa akka armaan gadiitti bal’inaan ibsamaniiru.

* [[File:Circle slices (mul).svg|right|thumb| Golboo, Muraa, fi birkoo]]'''Qubeelloo (Annulus):'''-Naannoo geengoo giddugaleessa lamaatiin daangeffame. Innis bu’uuraan wanta boca qubeellaa qabuudha.
* '''Golboo(Arc) :-''' golboon tuuta tuqaale geengoo irraa kan keessa kofa handhuuraatti argamani dha. Kana jechuun golboon qaama geengooti. Golboon walakkaa geengoo ol ta'e golboo guddaa yommuu jedhamu,inni walakkaa geengoo gadi ta'e golboo xiqqaa jedhama.
* '''Muraa(Segment) :-''' sarara qajeelaa tokkorratti tuqaalee jiran lama gidduutti tuuta tuqaalee argamanii dha. Sarara dhaabbataa tokko mallatteessuuf tuqaalee fiitee lamaan fayyadamna.
* '''Birkoo(Sector):-''' kutaa geengoo wiifa lamaa fi golboo daangeffame dha.
* '''Handhuura(Centre) :-''' Innis tuqaa walakkeessoo geengoo ti.
* '''Sarbii(Chord) :-''' Sarara dhaabbataan tuqaalee geengoo irraa lama kamiyyuu walqabsiisu
* '''Fuullata (Diameter) :-''' Sarara dhaabbataan handhuura geengoo keessa darbuun tuqaalee geengoo lama irraa kamiyyuu walqabsiisu.
* '''Wiifa ykn sarxee(radius) :-''' Fageenya handhuuraafi tuqaa geengoo gidduu jiru.
* '''Sarara Taltuu(Secant line):-''' sarara qajeelaa geengoo kenname bakka lamatti tuqu dha.
* '''Sarara Moxobduu  (Tangent line):-'''sarara qajeelaa geengoo kenname waliin bakka tokko qofatti wal tuqu dha.     Tuqaan itti wal tuqan tuqaa '''moxobummaa''' jedhama.   

== Bu’aa xiinxala ==
=== Marsaa Geengoo ===
<math display="block">C = 2\pi r = \pi d</math>

=== Balina ===
[[File:Circle_Area.svg|thumb| Bal’ina geengoodhaan marfame = π × bal’ina iskuweerii golboo]]
<math display="block">\mathrm{Bal'ina} = \pi r^2</math><math display="block">\mathrm{Bal'ina} = \frac{\pi d^2}{4} \approx 0.7854 d^2</math>
[[Category:Herreega]]